ĐỀN THÍNH

Theo sử liệu do Tuần phủ Vĩnh Yên biên soạn từ năm 1933 trong Lược ghi về phong tục tập quán của dân chúng tỉnh Vĩnh Yên có đoạn: “Các tổng Thư Xá và Đông Lỗ huyện Yên Lạc cùng trông nom đền Bắc Cung (có tên nôm là đền Thính, vì tương truyền thần Tản Viên dạy dân ở đây biết cách làm thính ủ thịt làm chạo, làm nem). Đền dựng trên đất làng Thư Xá. Trường thuyết kể lại rằng: Có một hôm Tản Viên sơn thần dạo chơi trong vùng và cắm gậy tiên của thần xuống miếng đất làng Thư Xá. Mảnh đất từ đó trở nên rất thiêng. Cho nên dân làng mới dựng đền Bắc Cung ở đây. Tất cả các triều vua đều có chiếu chỉ giao cho hai làng tổng Thư Xá và Đông Lỗ duy trì công việc thờ phụng”.

Như vậy là đền Bắc Cung, còn gọi là đền Thính, hiện nay ở xã Tam Hồng (Yên Lạc) thờ Tản Viên Sơn Thánh. Hiện nay chưa biết đền được xây dựng vào năm nào, chỉ biết vào năm Thành Thái thứ 12 (1900), tri huyện địa phương đã cho tu sửa đền. Đến năm Duy Tân thứ 5 (1911), đền lại được tu sửa lần thứ hai và lần này có thay đổi một số chi tiết. Đến năm Khải Định thứ 2 (1919), dân làng tập trung xây dựng trước đền một cổng tam quan. Qua tấm bia ghi công đức xây dựng đền và những lần trùng tu do Tuần phủ Nguyễn Văn Bân biên soạn cho biết vào tháng Chạp năm Khải Định thứ 12 (tháng 2-1923) đền Bắc cung có tu sửa lần thứ tư. Đây là lần tu sửa cuối cùng.

Hiện tại đền Bắc Cung gồm một tòa nhà chính ba bậc, mỗi bậc ba gian, bậc cuối cùng tiếp giáp với tiền tế - nơi để mọi người đến lễ bái. Phía ngoài tiền tế có một tiền sảnh gồm bốn mái. Hai bên chính điện có hai dãy tả mạc dành cho khách thập phương đến sửa soạn đồ lễ và nghỉ ngơi. Hai đầu dãy tả mạc có xây hai cái gác đối xứng nhau. Một gác treo một cái chuông cao 0,70m, đường kính 0,40m, trên khắc chuông được đúc ngày 24 tháng Chạp năm Duy Tân thứ 5 (24-3-1911). Một gác treo một chiếc trống cao 0,60m, đường kính 0,50m. Tam quan lớn nối liền với hai nhà gác này tạo thành hình một bức bình phong ngay trước cửa đền.